CAPELA DE SAN MAURO E PETO DE ÁNIMAS
A súa construción remóntase ao ano 1867
Arquitectura Popular. O "peto de ánimas" ocupa un lugar destacado ao fronte da escaleira da Capela de San Mauro. Composto por sinxelos barrotes entrecruzados que protexen a hornacina, figurando na súa cúspide unha cruz latina. Só no tímpano podese apreciar a lenda "Animas”.
CAPELA DE SAN XOÁN DE SOBRADO DO BISPO
Arquitectura Relixiosa.
Situada no campo da festa de Sobrado, atópase baixo a advocación do apóstolo San Juan. É unha pequena construción de clara orixe neogótico. Palco octogonal de pedra situado ao carón da capela. Posúe unha columna de pedra en cada esquina unidas por unha varanda metálica. Ten dous chanzos de pedra para subir ao palco. En tres das esquinas hai unha falsa acacia.
ERMIDA DE SAN BIEITO (COVA DO LOBO)
Ermida rural das máis antigas de Galicia
Nela se celebra a Romaría de San Bieito. Tanta importancia ten a ermida como os birlos graníticos das proximidades (O Tangaraño) que o pobo venera debido ás crenzas dos seus poderes curativos. A edificación actual é do século XX, pero a tradición da capela ven dende a idade media. Pórtico na fachada principal, sobre él unha terraza balconada a que se accede por unha porta dende o interior. Baixo esa cuberta está a porta de entrada alintelada, con dous ocos rectangulares nos laterais. Planta rectangular, presbiterio mais elevado que o resto, tendo cuberta a catro augas e remates con pináculos nas catro esquinas. Pola parte traseira do presbiterio ten a sancristía con planta rectangular, que sobresae polo lado norte, cuberta a dúas augas, e varios ocos nos muros ademais de porta de entrada dende o exterior. A ermida ocupa unha situación privilexiada desde a que se pode ver o val.vvvv
IGREXA DE SAN BERNABÉ (A VALENZÁ)
Datada do século XVI
Pequena igrexa. No altar maior, de estilo barroco, destaca o retablo do século XVII e a imaxen de San Bernabé. Nun lateral da igrexa conservase a capela orixinal do século XVI. O nome de Igrexa de San Bernabé é o nome de varios edificios relixiosos, catalogados como igrexas en honra a algún santo chamado Bernabé.
IGREXA DE SAN LOURENZO DE PIÑOR
Datada do século XVI
Pequena igrexa rural. O máis destacado é a súa fachada, franqueada nas esquinas por dúas pilastras que soportan un frontón partido por una hornacina coa imaxen de San Lourenzo. A porta de acceso está coroada por un almohadillado de corte renacentista. O acceso á igrexa está formado por unha grande escalinata de corte barroco. Construcción propia da arquitectura relixiosa popular galega. Destaca a verticalidade do campanario coroado cunha balaustrada. A falta de decoración nos muros do edificio é a nota dominante.
IGREXA DE SANTA MARÍA DE SOBRADO DO BISPO
Igrexa rural de orixe románica do século XIII
Pequena igrexa rural de orixe románica do século XIII. No seu exterior destacan grandes contrafortes así como as ménsulas decorativas do tellado. Apreciase un estilo gótico na portada lateral, con arco apuntado coroado por unha arquivolta e bolas. No seu interior destaca o precioso retablo de orixe barroca, froito dunha reedificación do século XVII.
IGREXA DE SAN MARTIÑO DE LOIRO
Datada do século XII
Construída no s. XII (1110) e modificada posteriormente. Pequena igrexa do románico rural, dunha soa nave. Conserva o arco triunfal cunha xanela sobre a ábsida románica. Ao exterior dúas portas laterais e na fachada principal unha porta con arquivoltas e tres baquetones rodeando o tímpano, este con unha xanela e dúas figuras humanas rodeando unha cruz. Sobre ela corre unha cornixa perlada sostida por arquillos adornados con figuras humanas, mitológicas, animais, vexetais e xeométricas. Na cuberta da nave unha cruz e no testero da ábsida un Agnus Dei.
IGREXA DE SAN XOÁN DE BARBADÁS
Datada do século XVII
Situada nun fermoso enclave natural, destacan as amplas escaleiras de entrada ao atrio, o portalón (con arco e dúas columnas laterais) e o campanario. No interior, destaca o confesionario, as súas tallas (onde atopamos a Virxe dos Dolores, San Xoán..) e a cruz procesional renacentista en prata.
PAZO DE BENTRACES
Construído no século XV
Residencia episcopal do mosteiro de Celanova. Pertenceu a familia Suárez Tanxil, de ascendencia portuguesa, quen se encargou de transformalo en Casa Señorial. Destacan as chemineas barrocas, varios escudos e o seu xardín. Hoxe en día adicase ao turismo rural.
PAZO DE PIÑOR
Datado do século XVI.
Propiedade privada, aínda que está incorporado ao núcleo de poboación do que queda separado por un muro de pedra que rodea o terreo. Ostenta tres dos cinco escudos de armas, o máis antigo pertencente ao señorío de Lemos. Dispón dunha capela próxima ao edificio e dun patio cunha ampla balaustrada barroca.
TANGARAÑO DE BARBADÁS
El Tangaraño, Penedo Vigón y El Enganido
No Monte de San Bieito de Cova do Lobo, en San Lourenzo de Piñor, hai unha roca que serve como excepcional miradoiro sobre a cidade de Ourense e é moi visitado durante a romaría. O Tangaraño é unha xigantesca roca, un típico bolo granítico de moitos metros de diámetro asentado encima doutras penas, de maneira que se pode pasar por baixo del agachado. Dentro, nun recuncho, hai unha pequena cavidade na roca que sempre está chea de auga. Adxudícanselle propiedades curativas, sobre todo para enfermidades da pel: as verrugas, tumores, bocio, feridas e raquitismo dos nenos (enfermidade coñecida como tangaraño).
Lenda
Aos nenos entangarañados teñen que pasalos tres mulleres polo buraco da Pedra do Tangaraño. Tamén se logra a curación facéndolle uns nós a unha xesta e pasando ao neno por encima do charco de auga. Logo visten ao neno con roupa nova, abandonando alí as que levaba postas. O nome de San Bieito Cova do Lobo vén da crenza de que o mesmo San Bieito andaba fuxindo por aqueles montes e escondeuse nunha cova de lobo.
CAPILLA DE SAN MAURO Y PETO DE ÁNIMAS
Su construcción se remonta al año 1867
Arquitectura Popular. El “peto de ánimas” ocupa un lugar destacado al frente de la escalera de la capilla de San Mauro. Compuesto por sencillos barrotes entrecruzados que protegen la hornacina, figurando en su cúspide una cruz latina. Solo en el tímpano puede apreciarse la leyenda “Animas”.
ERMITA DE SAN BENITO (CUEVA DEL LOBO)
Ermita rural de las más antiguas de Galicia
En ella se celebra la Romería de San Benito. Tanta importancia tiene la ermita como los bolos graníticos de las cercanías (El Tangaraño) que el pueblo venera debido a la creencia de sus poderes curativos. La ermita está ubicada en una situación privilegiada desde la que se puede ver el valle.
IGLESIA DE SAN LOURENZO DE PIÑOR
Datada del siglo XVI
Pequeña iglesia rural. Lo más destacado es su fachada, franqueada en las esquinas por dos pilastras que soportan un frontón partido por una hornacina con la imagen de San Lorenzo. La puerta de acceso está coronada por un almohadillado de corte renacentista. El acceso a la iglesia está formado por una gran escalinata de corte barroco. Construcción propia de la arquitectura religiosa popular gallega. Destaca la verticalidad del campanario coronado con una balaustrada. La falta de decoración en los muros del edificio es la nota dominante.
IGLESIA DE SANTA MARÍA DE SOBRADO DO BISPO
Iglesia rural de origen románica del siglo XIII
Pequeña iglesia rural de origen románico del siglo XIII. En su exterior destacan grandes contrafuertes así como las ménsulas decorativas del tejado. Se aprecia un estilo gótico en la portada lateral, con arco apuntado coronado por una arquivolta y bolas. En su interior destaca el precioso retablo de origen barroco, fruto de una reedificación del siglo XVII.
IGLESIA DE SAN JUAN DE BARBADÁS
Datada del siglo XVII
Situada en un hermoso enclave natural, destacan las amplias escaleras de entrada al atrio, el portalón (con arco y dos columnas laterales) y el campanario. En el interior, destaca el confesionario, sus tallas (donde encontramos la Virgen de los Dolores, San Juan..) y la cruz procesional renacentista en plata.
PAZO DE BENTRACES
Construido en el siglo XV
Residencia episcopal del monasterio de Celanova. Perteneció a la familia Suárez Tanxil, de ascendencia portuguesa, quien se encargó de transformarlo en Casa Señorial. Destacan las chimeneas barrocas, varios escudos y su jardín. Hoy en día se dedica al turismo rural.
PAZO DA MITRA
Datado del siglo XVI
Situado en un cerro es visible desde cualquier punto. Construido por el obispo Francisco Blanco como residencia de verano. Destacan las puertas de entrada y numerosos escudos. En la actualidad sirve de residencia para la Comunidad de Religiosas de la Madre de Dios.
PAZO DE PIÑOR
Datado del siglo XVI.
Propiedad privada, aunque está incorporado al núcleo de población del que queda separado por un muro de piedra que rodea el terreno. Ostenta tres de los cinco escudos de armas, el más antiguo perteneciente al señorío de Lemos. Dispone de una capilla próxima al edificio y de un patio con una amplia balaustrada barroca.
TANGARAÑO DE BARBADÁS
El Tangaraño, Penedo Vigón y El Enganido
En el Monte de San Bieito de Cova do Lobo, en San Lourenzo de Piñor, hay una roca que sirve como excepcional mirador sobre la ciudad de Ourense y es muy visitado durante la romería. El Tangaraño es una gigantesca roca, un típico bollo granítico de muchos metros de diámetro asentado encima de otras peñas, de manera que se puede pasar por debajo de él agachado. Dentro, en un rincón, hay una pequeña cavidad en la roca que siempre está llena de agua.
Se le adjudican propiedades curativas, sobre todo para enfermedades de la piel: las verrugas, tumores, bocio, heridas y raquitismo de los niños (enfermedad conocida como tangaraño).
Leyenda
A los niños entangarañados tienen que pasarlos tres mujeres por el agujero de la Piedra del Tangaraño. También se logra la curación haciéndole unos nudos a una retama y pasando al niño por encima del charco de agua. Luego visten al niño con ropa nueva, abandonando allí las que llevaba puestas. El nombre de San Bieito Cova do Lobo viene de la creencia de que el mismo San Bieito andaba huyendo por aquellos montes y se escondió en una cueva de lobo.